Van Terra Australis tot Atlas Leefomgeving: navigeren door een wereld vol data

Velen van ons bladerden als kind al door een atlas. Onszelf verwonderen over een plek, wat is daar, en waarom is dat daar? Het is een instinct dat ontdekkingsreizigers eeuwen geleden al niet konden onderdrukken. Wereldzeeën werden bevaren om het onbekende bekend te maken. De mens besefte al vroeg in de geschiedenis hoe waardevol dit was.

Door de eeuwen heen is onze wereldkaart steeds gedetailleerder geworden, met correcties van foutieve informatie en toevoegingen van nieuwe details. Een leuk voorbeeld hierbij is 'De geheele Werelt’ van Abraham Ortelius uit 1571. Op deze kaart is de aanname te zien dat het supercontinent Terra Australis bestaat op het zuidelijk halfrond. Pas in de 18e eeuw zou deze mythe verdwijnen door de ontdekkingsreizen van James Cook. Het overgrote deel van Terra Australis bleek, in tegenspraak met het ingetekende land, toch bevaarbaar.

Bron foto: Wikipedia

De inspanningen om onze omgeving in kaart te brengen werpen tegenwoordig nog steeds hun vruchten af. En sterker nog, we zijn hard op weg om iedere vierkante meter in Nederland in zeer hoog detailniveau vast te leggen. Dit begint al boven de grond met zaken als luchtkwaliteit of lichtvervuiling. Op het maaiveld worden de kleinste details van onze gebouwde omgeving in kaart gebracht. En onder de grond, buiten ons zicht, bevindt zich een complex netwerk van kabels en leidingen.

En hoewel we dus al eeuwen bezig zijn met dataverzameling over onze leefomgeving, werd pas in 1998 met het Verdrag van Aarhus bepaald dat overheden ook op een actieve manier informatie moeten verstrekken over de leefomgeving. En dat gebeurt dan ook nu. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is samen met de provincies opdrachtgever van de Atlas Leefomgeving. Deze wordt beheerd door Rijkswaterstaat en het RIVM, in samenwerking met provincies, gemeenten en andere beleids- en kennisinstituten.

In een open samenleving is het van groot belang om iedereen zo goed mogelijk te informeren over hun leefomgeving. Daarom is er allerlei data toegankelijk gemaakt voor een breed publiek. Dit creëert niet alleen bewustzijn, maar stelt mensen ook in staat om actief deel te nemen aan discussies over de ontwikkeling en het behoud van hun leefomgeving. Op de lange termijn draagt dit bij aan een meer betrokken samenleving.

De bijkomende uitdaging is om keuzes te maken: welke data is relevant om te presenteren? Inspelen op actuele thema’s in de samenleving is hierbij een voorbeeld. Toen het water deze winter met grote hoeveelheden via de rivieren ons land in stroomde was het geen verrassing dat we met velen op zoek gingen naar data om onszelf te informeren. Blijven mijn voeten droog? En met onrust over de uitstoot van gevaarlijke stoffen, op welke locaties wordt daar eigenlijk mee gewerkt? En ben ik veilig als het een keer echt mis zou gaan?

Die verwondering die we als kind hadden is een eigenschap om te koesteren. Alleen al om onszelf een weg te banen door de eindeloze hoeveelheden data. De Atlas Leefomgeving heeft alvast een fijne selectie gemaakt. Geodan is de technisch leverancier van de Atlas Leefomgeving, een oplossing gebaseerd op het cloudplatform GeodanMaps.