Datagedreven werken: de visie van Europa

Datagedreven werken stelt organisaties in staat om patronen te identificeren, trends te voorspellen, kansen te benutten maar ook risico’s te verminderen. Het stelt hen in staat om op feiten gebaseerde strategieën te ontwikkelen, aan te passen aan veranderende marktomstandigheden en besluitvorming te optimaliseren. Bovendien helpt datagedreven werken organisaties om sneller te reageren op veranderingen, waardoor ze wendbaarder en competitiever worden in een dynamische omgeving.

Welke rol speelt de Europese Unie hierin? Vanuit de EU wordt het belang van het gebruik van data en informatie niet alleen herkend, de EU is ook stimulerend en sturend: de EU heeft de Europese datastrategie ontwikkeld, om een voortouw te nemen in de datagestuurde economie. Het doel van deze strategie is het concurrentievermogen van Europa te vergroten door de beschikbaarheid van data te verbeteren en vergroten en het hergebruik van deze data voor socio-economische toepassingen te vergroten. Tegelijkertijd is er aandacht voor het behoud van zeggenschap over de data door de eigenaar van de data (zogenaamde data soevereiniteit). Bijvoorbeeld moet de consument met een slimme meter zelf kunnen beschikken over de data die hij produceert en invloed kunnen hebben met wie deze data gedeeld wordt.

Er zijn verschillende Europese verordeningen en richtlijnen die bijdragen aan de Europese datastrategie.

De Data Governance Act is de eerste belangrijke pijler van de Europese datastrategie. Deze verordening heeft tot doel het vertrouwen in het delen van data te vergroten, mechanismen te versterken om de beschikbaarheid van overheidsdata te vergroten en technische obstakels voor het hergebruik van data te overwinnen.

De Data Act is een tweede pijler van de Europese datastrategie. Consumenten en bedrijven genereren data door producten en diensten te gebruiken (sensordata, ‘internet of things’). Op dit moment zorgen juridische, economische en technische problemen ervoor dat data die gegenereerd wordt door producten en diensten onderbenut worden. Deze Data verordening schrijft nieuwe regels voor waardoor de belemmeringen aangepakt kunnen worden.

De Open Data richtlijn is de derde pijler van de Europese datastrategie. Deze Open Data Richtlijn is een vervanging van de in 2013 in werking getreden richtlijn hergebruik van overheidsinformatie. Doel van deze richtlijn is het vergroten en verbeteren van het aanbod aan waardevolle data van de overheid voor meer, makkelijker en kosteloos hergebruik.

Onderdeel van de Open Data richtlijn is de uitvoeringsverordening voor High Value Data. Deze bevat een lijst van hoogwaardige datasets, onderverdeeld in zes thema’s die meer aandacht krijgen in de Open Data richtlijn omdat ze een bijzonder potentieel hebben voor het genereren van sociaal-economische baten. Deze datasets moeten open en kosteloos, in machinaal leesbaar formaat, via API’s en met metadata door overheidsorganisaties beschikbaar worden gesteld. Overheden moeten uiterlijk op 9 juni 2024 voldoen aan de uitvoeringsverordening High Value Data.

Op technisch vlak streeft de Europese datastrategie naar interoperabele, sectorale pan-Europese dataspaces. Een dataspace is een gedistribueerd systeem dat veilige en betrouwbare datatransacties tussen verschillende partijen in het data-ecosysteem mogelijk maakt op basis van het afsprakenraamwerk van die dataspace. Dataspaces zorgen voor uitwisseling van data, waarbij de gebruiker weet waar de data vandaan komt en wat de kwaliteit is. Tegelijkertijd houdt de eigenaar van de data regie op wie zijn data gebruikt. Een dataspace ondersteund een of meer use cases.